4 misverstanden over verpleegkundige diagnostiek

Misverstand 1: diagnostiek behoort in het medisch domein van de arts.

'Verpleegkundige diagnostiek behoort in het verpleegkundig domein. Het is het proces om te komen tot een verpleegkundige diagnose (probleemvaststelling binnen het verpleegkundig verantwoordelijkheidsgebied) met de daarbij horende zorgplanning van interventies en zorguitkomsten. Een verpleegkundige diagnose is, kort gezegd, een eenduidige term voor: 'een zorgvraag of een gezondheidsprobleem van een patiënt dat in principe het gevolg is van een ziekte of aandoening'. Dit kennisdomein vormt het startpunt voor verpleegkundig handelen. Zonder verpleegkundige diagnose kun je dus niet starten met je zorg(2).

Misverstand 2:  verpleegkundige diagnostiek is monodisciplinair en niet geschikt in een multidisciplinaire context.

'Verpleegkundige diagnostiek is deels overlappend aan het medische en paramedische diagnostische domein. Goede kennis van dit overlapgebied bevordert het onderlinge begrip, kennisdeling en interdisciplinair samenwerken.

Patiënten zal het niet zoveel kunnen schelen of een diagnose nu medisch, fysiotherapeutisch of verpleegkundig van aard is. Zij willen wel dat er optimaal, efficiënt samengewerkt wordt en dat problemen met hen worden aangepakt. Maar als verpleegkundigen zich niet profileren op een eigen diagnostisch kennisdomein, lopen ze kans zichzelf multidisciplinair buiten spel te zetten. Want als verpleegkundigen zichzelf niet erkennen, zullen andere disciplines dat zeker niet doen. Daarom moeten verpleegkundigen verpleegkundige kennis en een eigenstandige verantwoordelijkheid ontwikkelen als zij als kennisdiscipline serieus genomen willen worden.'

Misverstand 3: verpleegkundige diagnostiek veroorzaakt een overkill aan documentatie en voelt als een controlemiddel.

'Verpleegkundige diagnostiek maakt de verpleegkundige zorg inzichtelijk en meetbaar. Het is zeker niet een controlemiddel voor het functioneren van individuele verpleegkundigen. Een belangrijk doel is wel om op wetenschappelijke gronden, dus meetbaar, de kwaliteit van de zorg te kunnen verbeteren. Wetenschappelijke praktijkvoering is een verantwoordelijkheid van alle verpleegkundigen. Ook efficiëntie in de zorgverlening is een onderwerp van belang. Niet om verpleegkundigen harder te laten werken, maar om methoden en handelswijzen te kunnen ontwikkelen zodat de zorg haar toegankelijkheid breed blijft houden. Het is begrijpelijk dat verpleegkundigen klagen over het schijnbaar mateloos moeten invullen van checklists. Juist dat kan door het professioneel toepassen van verpleegkundige diagnostiek voorkomen worden. Door het gebruik van standaarden kunnen gegevens voor nadere analyse worden onderzocht en wordt de documentatielast juist verminderd.'

Misverstand 4: verpleegkundige diagnostiek representeert de individuele patiënt niet.

'Een theoretisch kenniskader in de vorm van bijvoorbeeld diagnostische classificaties zijn er om gebruikt te worden als hulpmiddel. Ze bevatten alleen diagnostische concepten; het is dus (slechts) een referentiekader, een kennisbron.

Als verpleegkundigen gevraagd wordt of zij verpleegkundige diagnosen stellen op basis van individuele patiëntassessments, is het niet ongewoon dat zij zeggen: 'Nee, wij werken niet met verpleegkundige diagnosen'. Bij het analyseren van dossiers, onder meer in het ziekenhuis, de psychiatrie, de thuiszorg en in de verpleeghuiszorg, komt een ander beeld naar voren. De ruime meerderheid van de gebruikte probleembeschrijvingen  die is aangetroffen, is direct of indirect herleidbaar naar bijvoorbeeld de NANDA-I classificatie. Alleen is de verpleegkundige zich er niet altijd van bewust en is de omschrijving met regelmaat niet in professionele taal, maar meer in 'spreektaal'. Het toepassen van diagnostische taal heeft waarschijnlijk te maken met bewustwording. Het moet daarnaast natuurlijk ook geleerd en geaccepteerd worden. Het zal de kwaliteit van de zorg en het onderlinge interdisciplinaire begrip sterk verbeteren, zo is de verwachting.'

Over de auteurs:

Wolter Paans is lector bij het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek van de Hanzehogeschool in Groningen.

Helen de Graaf is Verpleegkundig EPD Consultant en onderzoeker in het Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam.

Noten:
1. Paans, W., Müller-Staub, M.M. (2014). Patients care needs: documentation analysis in general hospitals, International Journal of Nursing Knowledge doi: 10.1111/2047-3095.12063.
2. Paans, W., Müller-Staub, M.M. Nieweg, M.B. (2013). The influence of the use of diagnostic resources on nurses' communication with simulated patients during admission interviews, International Journal of Nursing Knowledge. 24(2):101-7. doi: 10.1111/j.2047-3095.2013.01240.x